Author" Godofredo Reyes
Adda sarsarita idi ugma
Nga agalla-allatiw ti dila
Sarsarita a makapakatawa
Mangparagsak iti rikna.
Nadamagyon ni Angalo?
Gigante dayta a baro,
Nataer, naarem, nakarayo,
Kadakkelna makigtotkayo.
No rukodem ti tugotna
Limapulo kadapan kaatiddogna
Duapulo kadapan ramramayna
Banbantay aska-askawenna.
Sadino ti naggapuanna
Daytoy a datdatlag a parsua?
Tagipuro iti Asia
Akin-abagatan a daya.
Nagdaliasat idiay Korea
Japon ken Formosa,
Ditoy Filipinas maikalima
A daga a nagsardenganna.
Simmanglad idiay Lima
(Limay itan) idiay Bataan,
Maikaem idiay Annam,
Maikasiam idiay Siam.
Ti maikapito ket maikawalo
Idiay Singapore ken Borneo
Maikasangapulo idiay Burma
Sa nagturong idiay Tsina.
Idi adda idiay Bataan
Limmabas agkankanta nga Aran
Gigante a nagpuniponan
Kinapintas a balasang.
Naglugan nangayed a barko
Kas bantay ti kangato
Kas ikan a burikburikan
Nangisit nabalidbidan
Iti kiaw a narangrang.
Napardas panaggaudna
Amianan naturongna,
Sinurot ni Angalo
Ti makaawis a banglo.
Idi makabatog kailokoan
Narba ti sasakayan
Ta ti angina Banaoang
Nasabetna dina nalisian.
Nagikkis ni Angalo
A kumamkamat likudan
“Narba kan Aran!”
Napataliaw balasang.
Timmapuak iti barko
Naglangoy a kas iyo
Ni Aran a di mapaamo
Nagpuniponan karayo.
Ti disso a nakarbaan
Napintas a sasakayan
Isut’ ili a Narvacan
Ilokos akin-abagatan.
Nalbo a naipanagan
Barrio Santa Maria
Ta isut’ naudi a limnedan
Ipus ti barko a narba.
Apaman a timmakdang
Nasipukel nga Aran
Nagturong kabanbantayan
Iti barrio Balballasiwan;
Nagballasiw karayan
Ket inna naimatangan
Pintas a pagsidsiddaawan
Bantay a pagtaptapuakan
Danum a kasin-awan.
Isu dayta ti Pinsal
Agparparukpok danum naynay
Danumna makabang-ar
Makaited linglingay.
Agdigos umuna a tarigagay
Ni Aran a siwawakray
Naitikleb iti darasna
Ket pus-ongna nagdas-al
Iti bato a nakabatian
Nakaay-ayat pakalaglagipan
Ti ilemlemmeng ni Aran
Sinan-sabong a nalasbang.
Immisem ni Angalo
Inur-urayna daydi kanito
Tapno inna makamatan
Kas ugsat’ pardasna nga Aran.
Iti darasna a kumamakam
Nasikkarudna iti dalan
Ti bantay ket nagusingan
Isut’ Bantay Gusing itan,
Gusing—pakalaglagipan
Ket ti barrio napanaganan
Iti baro a kadakkelan
Ditoy purpuro nagparang.
Nagtugaw a silalailo
Ni maragsakan nga Angalo
Sinakruyna ni Aran
Iti inna nakaitikleban.
Agsipud kadagsenna
Napatugaw iti abayna
Adda nabati nalnekan
Abay sinan-sabong ni Aran.
Dua nga abut kas karamba
Nagdissoan bukel-bukelna.
Adda met “tugot ni Angalo”
Iti saan unay nga adayo.
Dagitoy makita ida
Idiay Pinsal, iti rabawna
Linglingay dagiti parsua
Naayat nga agbanbaniaga.
Idi nabangonen ni Aran
Immisem iti kasam-itan
Nalapunos ragsak ni Angalo
Balligina napnuan rag-o.
Iti rabaw dagiti batbato
Nagay-ayamda, naglinlinnailo,
Nagsalisalda a nagkali
Ti daga, darat, batbato;
Iti abagatan baybay a batogda
Isut nagipuruapuruakanda
Nagbalin a “sangagasut nga isla”
Iti taaw Pangasinan a nalawa.
Di daga, darat, batbato
Nga imbakal da Aran ken Angalo
Naapgad idi naitibnokda
Iti baybay a nagdissoanda.
Nagkubuar ti asin nga adu,
Naglayus ti ili, napno,
Nagbalin a Pangasinan itan
Apgadna isut maramanan
Taaw sangalubongan.
Ab-abut a nagkutkutanda
“Sangagasut a danaw” nagbalinanda
Iti tuktok naipattopattokda
Kas sangagasut a sarming ti agsapa.
Nagsapul ni Aran
Ppagdiram-osna a dinadang
Nangkutkot ni Angalo iti abut
Ginginammolna inna inlaok.
Nagkubuar danum a nalitnaw
Nagparang sinan-bullalayaw
Diram-os ni Aran naipanagan
Napudot a burayok itan.
Narukbos nga algarroba
Nga agsabong nalabaga
Sinikkawilan ti puonna
Salamagi a salinongna
Pagilasinan mayat a kumita.
Tallo gasut a kadapan abagatanna
No ti bulan ti Abril maisangbayka
Adda kayo a narnuoan a sabsabong
“Casia Javanika” sagsaggaysan bulong
Agwarwarnak sam-it, ayamuom.
Isu daytoy ti bangbanglo ni Aran
Pinilina nga agturay minuyongan
No adayuka awan makitam a bulongna
Bin-ig a sabong a puraw kalukopna
Tangsit kabakiran a nagtubuanna.
Iti sirok bollilising a kayo
Narukbos ken nalangto
Nangpalinis ni Angalo
Iti dakkel unay a bato.
“Dalumpinas ni Karayo”
Ti naipanagan ammoyo?
Pagtartaraokan ni abuyo
Nga ay-ayam ni Kupido.
Ditoy ti inda nagin-inanaan
Nagin-indayonan kabakiran
Lanlanot a kalalagdaan
Sirok kaykayo a karukbosan
Nagtintinulodda a duan.
Ditoy ti inda nagbayagan
Ninagananda iti Nagganasan
Kas dua a pagaw agsimpungalan
Bukodda ti kabakiran.
Iti agsapa a makamurmuray
Nalagipda a sublian
Disso a nakarbaan
Nagluganan ni Aran.
Batog ti Nalbo a nataaw
Maudi a limnedan
Ipus ti barko ni Aran
Nanglaon karga a kapatgan.
Iti igid ti baybay
Puyupoy makaawis unay
Nagilad ni Aran siwawakray
Iti kadaratan nailibay.
Bimmatok ni Angalo
Nakarawana ti barko
Singin a perlas karimatan
Insang-atna maragsakan.
Sumipngetan idi bumangkag
Ngem aglawlawda naglawag
Ta sinamar perlas nagraniag
Abakennat’ bulan no naslag.
Nakita ni Angalo ni Aran
Agil-ilad pay lat’ kadaratan
Nagpintasen a mapasikigan
No aganges, barukongna anian!
Makaay-ayo a matmatmatan.
Ti maysa kadagiti perlas
Dakdakkel ngem kadakkelan
A pawikan. Singinda a ginaboran
Ni Angalo iti kadaratan.
Tinuladna a tinubay
Timburog ti barukong
Sinansuso a nabungkong
Tangsit toy lubong.
Idi makapuot ni Aran
Nakitana ti nailadawan
Ni Angalo inna iniseman
Bannogna kasla naawan.
Saan nga imbagbaga
Ni Angalo ti palimedna
Nga iti uneg ti sinasuso a dua
Dagiti perlas ginaboranna.
Lawag perlas sinalbagna
Balbag a danum ti baybay
Dagiti lames, ik-ikan,
Amin a nabiag ti taaw;
Naglulumbada a nangsurot
Makapurar a kasla bandos,
Kas batombalani a nasudi
Makaawis uray no rabii.
Adda timmakdang kadaratan
Pawikan a kasikasan
Nakitana da Angalo ken Aran
Agin-innarasaas kadaratan.
Nagkali ti abutna
Nadagdag ti panagpasikalna
Ginasgasut nai-itlogna
Dagus pay a napessaanda
Ta ni ayat ti gapuna.
Ti puyupoy naglamiis
Dalluyon nagulimek
Bunga’t niog napusek
Bagasna makapnek
Nagbalin a makapuno
Pagay-ayat ni Angalo.
Dagiti bangar nagsabongda
Ayamuomdat’ nagpaiduma
Iti angin nagadiwara
Ti banglo a saysay-openda.
Kadagitoy ita nga aldaw
Apay a ti sabong ti bangar
Saanen a kas idi punganay
A nasam-it ken makabang-ar?
Nagladingit kano ni kayo
Idi pimmanaw da Aran ken Angalo
Nagbangsit sabsabongna
Pangipeksana sakit ti nakemna.
Iti sabangan ti baybay
Nairana a timpuar
Datdatlag a leon-taaw
Nakigtot ket nasdaaw.
Nailabeg di nakagaraw
Nakatangad, situtungraraw
Timmangken iti yanna
Nagbalin a bato inggat ita.
Sinaludsod ni Angalo
Ken aran a silalailo
“Ania aya ti napukawmo
Idi limned ti baro?”
“Singn a perlas
Kas baton-sileng narimat
Kas itoy innak buklen
Iti ungto ti balangen.”
Ket tinubay ni Aran
Brillante a natikapan
“Diamond head” buniagnan
Naibati a pakalaglagipan.
“Kasanot’ tabas ti barko
Idi bimmatokka Angalo?
Bukbuklem man iti darat
Tapno makita a nalawag.”
Nagtungpal ni Angalo
Kas kumikitikit lumaladawan
Tinubayna ti sinan-arko
A naipakleb iti kadaratan.
Isut’ Bantay Abut itan
Iti ili a Narvacan
Dakkel nga abut tuktokna
Isut’ naisadsad a pasetna.
Idi limneden ti bulan
Ket nagsipnget ti tangatang
Nagkuyog dua nga anniniwan
A nagpaabagatan.
Nagladingit dagiti napanawan
Iti igid baybay a kapintasan
Ti barrio Suso naulilan
Ngem adda pakalaglagipan.
Nagkimat iti amianan
Naggaruod iti abagatan
Dalluyon nagdaranudordan
Niniog naregreg bungadan.
Dagiti sabong ti bangar
Saanen a makabang-ar
Nagbalin a nabangsit
Panangipeksana ti ladingit.
Dagiti masikog a pawikan
Naalisan wenno nappelandan
Dagiti lames ken ik-ikkan
Inalon-on tangrib a nagngangan.
Dagiti darat a namonto-montoon
Nagbalinda amin a baton
Idiay Suso ken Narvacan.
Kalpasan ti dawel nagbannawag
Isudat’ banbantay a makitan
Init ti daya naglawag
Timpuar manipud baybay
Ti buya a datdatlag.
Suso a nakaskasdaaw
Ipusna labsanna pay
Niog a nalayog
Iti igid ti baybay.
Nalukneng ti balayna
Mapikon-pikonna ti bagina
No agkarayam agbabasa
Ti tugot a pagnaanna.
Tinurongna ti nakaidulinan
Dua a perlas kapapatgan
Puon sinansuso a bantay
Simbrek a siaalumanay.
Wen, ta nasiputanna kano
Ti panangbatok ni Angalo
Kadagiti kasusudian
A gameng ni Aran.
Inkarinat kaayan-ayatna
A no maalana dagitoy a dua
Isagutnanto ti maysa
A pangsukat rikep balayna
Ta rumangrang no agandapda.
Iti uneg singin a bantay
Panagsapsapulna di agsarday
Iti tuktok bantay timpuar
Ngem awan perlas inna inruar.
Sadiay inna nawanawanan
Baybay nga inna naggapuan
Nalagipnat’ inna napanawan
Kaayan-ayatna a nakayawan
Sinamar perlas ni Aran.
Kinaykayatna ti timmapuak
Ngem ti agsubli nga awan perlas
Ta napudno ti inna panagayat
Ken balasang Suso a nadayag.
Iti ruangan ti gukayab
A simbrekanna silulukat
Nagur-uray inna kaayan-ayat
Natalimudaw idi natnag
Iti sanguanan ni Suso
Nagkari a sipupudno
Nagsangit ti nagur-uray
Nagarubos lulua a naruay
Idi naurnong naputtot
Isut’ nagbalin a loob
Pakalaglagipan ken Suso
A nagdung-aw napnuan limdo.
Iti saan unay a nabayag
Dimmanonen ti damag
Da Angalo ken ni Aran
Nakita ida a naglugan
Dakkel a sasakayan
A naaramid idiay Bataan
Ket nagturongdan idiay Annam
Maikanem inda nagsardengan.
Saan a napukaw imbatida
A pakalaglagipan kadakuada
Nangnangruna iti Santa Maria
Minuyongan ni ayat kadakuada.
Nagbalin da Aran ken Angalo
A mangparparagsak tattao
Pakasaritaan panagbiagda
Naisuraten kadagiti batbato
Kas iti “Tugot Ni Angalo”.
Source:
Ilocanosphere, http://saluyot.wordpress.com/
